Golygfa CLA

Byddai sgrapio rhyddhad treth etifeddiaeth yn rhwygo ffermydd teuluol ar wahân ac yn niweidio diogelwch bwyd y DU. Dyna beth mae arolwg CLA newydd o fwy na 500 o ffermwyr a thirfeddianwyr wedi'i ddarganfod, yng nghanol pryderon bod y llywodraeth yn edrych i newid rhyddhad eiddo amaethyddol (APR) a rhyddhad eiddo busnes (BPR) yn y gyllideb yn ddiweddarach y mis hwn.

Wrth i mi ddychwelyd at fy rôl yn y CLA yn dilyn absenoldeb mamolaeth mae'n sicr yn bwnc mae bron pob aelod rwyf wedi siarad â nhw wedi codi gyda mi.

Canfuwyd canfyddiadau allweddol arolwg CLA:

• Dywedodd 86% o'r ymatebwyr ei bod yn 'debygol' y byddai'n rhaid gwerthu rhywfaint o'u tir neu'r cyfan o'u tir ar ôl eu marwolaeth, os caiff rhyddhad treth etifeddiaeth eu sgrapio. Dywedodd llai na 5% ei fod yn 'annhebygol'.
• Dywedodd mwy na 90% y bydd sgrapio rhyddhad yn niweidio diogelwch bwyd y DU yn y tymor hir. Dim ond 5% a ddywedodd nad oeddent yn credu y byddai'r symudiad yn taro diogelwch bwyd.
• Dywed y CLA bod y canfyddiadau'n dangos y perygl o gael gwared neu gwtogi rhyddhad, ar adeg dyngedfennol i'r diwydiant ffermio.

Mae'r llywodraeth hon wedi addo twf economaidd ond ar hyn o bryd, yn y sector gwledig, nid ydym yn teimlo'r cariad. Mae ein haelodau yn nerfus iawn bod cynlluniau gofalus i gynnal busnesau aml-genhedlaeth mewn perygl sylweddol.

Mae'r llywodraeth wedi dweud na fydd yn cynyddu trethi ar bobl sy'n gweithio. Mae ffermwyr yn gweithio'n galed rownd y cloc yn bwydo'r genedl ac yn gofalu am yr amgylchedd, ac ansicrwydd ynghylch treth yw un o'r heriau mwyaf dybryd sy'n wynebu'r sector gwledig.

Byddai dileu neu hyd yn oed gapio rhyddhad treth etifeddiaeth yn cael effaith fawr ar hyfywedd ffermydd teuluol, gan beryglu dyfodol busnesau gwledig i fyny ac i lawr y wlad.

Gellid gorfodi llawer o ffermwyr i werthu tir i dalu trethi etifeddiaeth, gan roi bywoliaeth, a diogelwch bwyd y genedl, mewn perygl, yn enwedig os yw'r tir yn cael ei brynu gan gorfforaethau sydd â phocedi dwfn a dim pryderon treth etifeddiaeth.

Ar adeg o newid dwys yn y diwydiant, mae angen sefydlogrwydd ar gyfer ein busnesau wrth i ni addasu i bolisïau amaethyddol newydd.

Mae APR yn bodoli i sicrhau parhad ffermio ar ôl marwolaeth y ffermwr, tra bod BPR yn cyflawni'r un amcan ar gyfer mathau eraill o fusnesau teuluol.

Mae rhyddhad yn caniatáu i ffermwyr a pherchnogion busnesau gwledig barhau i gynhyrchu bwyd, cynnal tirweddau a chefnogi'r economi wledig. Mae cynnal system dreth gyfalaf sefydlog yn bwysig er mwyn rhoi hyder i berchnogion busnes wneud ymrwymiadau hirdymor, yn enwedig y rhai sydd eu hangen wrth fuddsoddi ar gyfer twf neu i gyflawni ar gyfer yr amgylchedd dros y degawdau nesaf.

Pe na bai rhyddhad, neu hyd yn oed pe bai'n cael ei gapio ar £500,000 fel y mae rhai wedi awgrymu, byddai bil treth uchel i'w dalu. Mae ystadegau'r Llywodraeth yn dangos bod 17% o ffermydd yn y DU wedi methu â gwneud elw a gwnaeth 59% elw o lai na £50,000 yn 2022/23. Nid yw hyn yn gadael llawer o gwmpas i dalu treth etifeddiaeth allan o incwm fferm.

Er mwyn rhoi sicrwydd i fusnesau gwledig, caniatáu iddynt gynllunio ymlaen a sicrhau nad yw tir amaethyddol sy'n hanfodol ar gyfer diogelwch bwyd ac amcanion amgylcheddol yn cael ei werthu i ffwrdd, rhaid i'r llywodraeth sicrhau treth sefydlog drwy ymrwymo i gadw APR a BPR yn eu ffurf bresennol.