“Gallai wneud yn well” — Llywodraeth Cymru yn disgyn yn brin ar ei strategaeth TB wedi'i hadnewyddu

Mae twbercwlosis (TB) yn fater sylweddol i ffermio ledled Cymru ac mae'n achosi straen, pryder a chostau ariannol i geidwaid gwartheg a Llywodraeth Cymru ledled y wlad. Rydym yn cefnogi strategaeth wedi'i hadnewyddu i geisio mynd i mewn i fynychder y clefyd llechwraidd hwn, ac eto mae gennym rai materion clir gyda'r dull gweithredu y mae Llywodraeth Cymru a'r Awdurdod Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion yn ei gymryd. Er gwaethaf rhai gostyngiadau yn y darlun cyffredinol o TB yng Nghymru, nid ydym yn credu bod y gostyngiadau yn digwydd yn ddigon cyflym, ac mae'r ymagwedd wedi'i adnewyddu yn rhoi gormod o faich ariannol ar berchennog y gwartheg. Rydym hefyd yn pryderu nad oes digon o ystyriaeth o drosglwyddo TB i wartheg trwy'r boblogaeth moch daear.

Ochr yn ochr â'r strategaeth TB wedi'i Adnewyddu rydym yn disgwyl i gynllun cyflawni gael ei gyhoeddi yn gynnar yn yr haf a fydd yn rhoi manylion pellach am sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithredu'r strategaeth (ar ôl iddynt fynd i'r afael ag ymatebion i'r ymgynghoriad). Byddwn yn craffu'n fanwl ar y cynllun hwn pan gaiff ei gyhoeddi. Rydym hefyd yn ymgysylltu â'r undebau ffermio a'r byrddau TB rhanbarthol i sicrhau llais mor unedig â phosibl ledled Cymru, er mwyn sicrhau bod perchnogion gwartheg yn cael y gefnogaeth a'r arweiniad i barhau i frwydro yn erbyn y clefyd hwn.

Roedd y strategaeth wedi'i hadnewyddu yn ymdrin â nifer o feysydd gan gynnwys newidiadau i brofi, cynigion newydd ar gyfer gwerthfawrogi gwartheg a laddwyd, a sut mae polisi TB yn cael ei lywodraethu yng Nghymru, a mwy. Gellir dod o hyd i'r ymgynghoriad llawn yma.

Un o'r materion emosiynol yw trosglwyddo o rywogaethau gwyllt: yn enwedig moch daear. Ni thrafodwyd rheolaeth ar boblogaeth moch daear yng Nghymru o fewn y ddogfen ymgynghori. Fodd bynnag, dadleuwn, er mwyn i TB gael ei ddwyn dan reolaeth yng Nghymru, rhaid mynd i'r afael â'r clefyd mewn bywyd gwyllt. Mae tystiolaeth lethol yn dod gan Defra ynghylch effaith gadarnhaol difa moch daear yn Lloegr.. Yn yr un modd, os yw Llywodraeth Cymru yn disgwyl i ffermwyr Cymru dderbyn gostyngiad mewn iawndal ac i gofleidio cyfyngiadau pellach a chost ar brofi symud yn barod, yna rhaid iddi ailystyried ei safbwynt ar reoli moch daear. Gwnaethom hefyd amlinellu ein cefnogaeth i frechu moch daear a gwartheg pan brofwyd ei fod yn effeithiol ac ymarferol, er ein bod ar hyn o bryd nifer o flynyddoedd i ffwrdd o'r pwynt hwn.

O ran llywodraethu, roeddem yn cefnogi'r defnydd parhaus o fwrdd rhaglen a thri bwrdd rhanbarthol i fynd i'r afael â'r gwahaniaethau ym mynychder TB ledled Cymru. Fodd bynnag, wrth symud ymlaen rydym yn credu bod nawr yn amser da i adnewyddu i gyfansoddiad y byrddau, a sicrhau bod y bobl gymwys gorau o bob rhan o'r byd academaidd, y llywodraeth a'r diwydiant ffermio yn cymryd rhan i roi ystod eang o arbenigedd. Rydym hefyd yn dymuno gweld y Ganolfan Ragoriaeth TB a sefydlwyd yn ddiweddar yn Aberystwyth yn cael mwy o rôl wrth gyfrannu at bolisi TB cyffredinol yng Nghymru.

Mae'r strategaeth sydd wedi'i hadnewyddu hefyd yn gadael cwestiynau ynghylch sut y bydd polisi defnydd tir yng Nghymru yn y dyfodol, yn benodol y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS), yn cyfrannu at iechyd cyffredinol anifeiliaid ac yn cymell mabwysiadu mesurau bioddiogelwch parhaus i gyfyngu ar ledaeniad ystod o glefydau da byw. Byddwn yn parhau i gyfarfod â Llywodraeth Cymru dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf i drafod TB a byddwn yn diweddaru'r aelodau yn unol â hynny.