Y ddadl golygu genynnau

Mae bodau dynol wedi magu rhywogaethau planhigion ac anifeiliaid yn ddetholus ers milnioedd i annog mynegiant nodweddion a ddymunir. Ac eto, mae newid cyfansoddiad genetig planhigion ac anifeiliaid trwy ddulliau amgen yn gysyniad sydd wedi hollti barn ers i'r posibilrwydd gael ei ddarganfod yn y 1970au. Fodd bynnag, mae datblygiadau diweddar mewn technoleg golygu genynnau wedi creu cysyniad newydd i'r cyhoedd ei ystyried. 

Daeth technoleg golygu genynnau i'r amlwg yn dilyn deddfwriaeth sylfaenol yr UE, a ysgrifennwyd dros 30 mlynedd yn ôl. Mae golygu genynnau yn galluogi golygu manwl gywir a thargedu rhannau penodol o ddilyniant genetig organeb i greu newidiadau a ddymunir. Mae hyn yn wahanol iawn i dechnolegau addasu genetig eraill, a all gynnwys trawsleoli genynnau rhwng organebau, fel mewnbynnu deunydd genetig o un organeb i'r llall.

Mae'r defnydd masnachol o dechnoleg golygu genynnau yn y DU yn gyfyngedig yn dilyn penderfyniad gan yr UE yn 2018, a ddyfarnodd fod golygu genynnau yn gyfystyr â chreu Organeb a Addaswyd yn Genetig (GMO), dyfarniad a ystyrir yn 'anghwyddonol' gan Lywodraeth y DU ar y pryd. Y tu allan i'r UE, gall Defra nawr ystyried newid deddfwriaeth ddomestig yn Lloegr i ganiatáu defnyddio technoleg golygu genynnau yn ei ffurf symlaf - lle y gellid bod wedi cyflawni'r newidiadau genetig trwy ddulliau bridio traddodiadol - y tu allan i'r diffiniad GMO. Mae'r llywodraeth yn tueddu i ddeddfu i ganiatáu defnyddio technoleg golygu genynnau, a ddefnyddir yn y ffordd benodol hon, o fewn yr un i ddwy flynedd nesaf.

Mae'r DU yn arweinydd yn y maes ymchwil hwn, gyda sefydliadau fel Canolfan John Innes a Labordy Sainsbury yn ymwneud yn arbennig. Mae technoleg golygu genynnau yn cynnig cyfle i gyflymu'r gwaith o ddatblygu mathau a bridiau planhigion ac anifeiliaid newydd. Gall technoleg golygu genynnau fyrhau technegau bridio cyfredol ar gyfer mathau newydd o 10 - 12 mlynedd i ddwy i dair blynedd. 

Ni fydd bridio planhigion yn cael ei reoleiddio ac mae ystod gyfan o reoliadau presennol ar gyfer bridio cnydau a da byw confensiynol a fydd yn gymwys, gan gynnwys y rhai sy'n cwmpasu organebau newydd.

Mae cnydau wedi bod yn ffocws mawr o bosibiliadau golygu genynnau, gyda'r potensial i gynyddu cynhyrchiant, cynaliadwyedd amgylcheddol a bwyd iach. Mae nodweddion wedi'u golygu genynnau sydd wedi'u datblygu mewn gwenith yn cynnwys ymwrthedd llwydni, goddefgarwch sychder a llai o gynnwys glwten. Datblygwyd codennau rhis hadau olew i fod yn gallu gwrthsefyll chwalu ac mae planhigion reis wedi'u golygu i gynyddu eu goddefgarwch o gyflyrau halwynog. Mae planhigion tomato yn Japan wedi cael eu golygu'n enetig i gynyddu lefelau asid gamma-aminobutyric (GABA), niwrodrosglwyddydd sy'n gostwng pwysedd gwaed ac yn lleihau straen. 

Gall bridio da byw gan ddefnyddio golygu genynnau wella eu cynhyrchiant a'u gwrthsefyll clefydau mewn ystod o amgylcheddau, fel y gwelir gyda datblygiad imiwnedd i firws syndrom atgenhedlu ac anadlol porcine (PRRSV) a thwymyn moch Affrica.

Ysgrifennodd y CLA i gefnogi'r cynnig ymgynghori i ganiatáu defnyddio technoleg golygu genynnau yn y ffordd benodol iawn hon ar ôl i ymgysylltiad helaeth aelodau ddangos cefnogaeth gref. Cyfeiriodd yr Aelodau at y rôl y gallai golygu genynnau ei chwarae wrth fynd i'r afael â materion, megis newid yn yr hinsawdd, colli bioamrywiaeth a diogelwch bwyd. Nododd yr Aelodau hefyd gyfleoedd i'r sector coedwigaeth drwy fridio rhywogaethau mwy gwydn, a allai fod â manteision ar gyfer bioamrywiaeth, dilyniadu carbon a chynhyrchu ynni (biomas. Gallai hefyd o bosibl helpu i reoli plâu fel gwiwerod llwyd. Ymhlith cefnogaeth yr aelodau, fodd bynnag, roedd pryderon ynghylch masnach ddomestig a rhyngwladol, canfyddiad defnyddwyr a chydfodoli organebau a olygir genynnau a'u bridio'n draddodiadol.

Mae Defra yn cyfaddef y bydd llwyddiant bwyd wedi'i olygu gan enynnau a gynhyrchir yn y DU yn dibynnu ar ganfyddiad defnyddwyr. Dywed y CLA fod yn rhaid i Defra gymryd arweiniad wrth adeiladu dealltwriaeth a derbyn golygu genynnau o fewn cymdeithas. Gellir gwneud hyn drwy ystyried sut y gellir ynysu'r math o olygu genynnau a gynigir yn yr ymgynghoriad oddi wrth yr ystod ehangach o dechnegau golygu genynnau ac addasu genetig.  

Cyflwynwyd ymateb y CLA ar 17eg Mawrth, ac rydym yn aros am adborth Defra.