Ein gweledigaeth ar gyfer dŵr

Lansiodd y CLA ei Strategaeth Dŵr hir-ddisgwyliedig: gweledigaeth ar gyfer yr amgylchedd dŵr hyd at 2030 yr wythnos hon (18 Mehefin 2021). Wrth ddatblygu'r strategaeth hon, roeddem am feddwl sut olwg ddylai'r amgylchedd dŵr dros y degawdau nesaf.

Ein gweledigaeth yw, erbyn 2030, y bydd gan bob busnes gwledig ar dir fynediad dibynadwy i gyflenwadau dŵr ar gyfer eu hanghenion presennol ac yn y dyfodol, yn wydn i'r perygl o lifogydd a sychder, ac yn cael eu cydnabod am eu stiwardiaeth ar ansawdd dŵr ac adnoddau. Mae'r weledigaeth hon wedi'i chynllunio i ganolbwyntio meddwl ar ba gamau gweithredu sydd eu hangen arnom yn y tymor byr, er mwyn sicrhau ein bod yn gwneud y penderfyniadau cywir i drawsnewid amgylchedd y dŵr yn y tymor hir, gan ddod o hyd i'r atebion hynny sydd â chyd-fuddion ar gyfer ein nodau sero net, iechyd y cyhoedd, cynhyrchu bwyd a gwydnwch i effeithiau newid yn yr hinsawdd.

Nod y strategaeth hon yw edrych ar yr amgylchedd dŵr drwy lens cyfalaf naturiol, gan feddwl am iechyd yr amgylchedd dŵr sy'n gysylltiedig â nodau sero net, iechyd y cyhoedd, cynhyrchu bwyd, addasu i newid yn yr hinsawdd a'r economi. Mae hefyd yn dangos sut nid oes dim o hyn yn ymwneud â ffermio yn unig — rhaid i bob sector o'r economi, busnesau, unigolion, llywodraeth, awdurdodau lleol, ystyried sut mae dŵr yn cael ei ddefnyddio a'i effeithio i sicrhau ein bod yn ei ddiogelu gyda'n gilydd.

Mae rhai o'r prif faterion yr ymdrinnir â hwy yn y strategaeth yn cynnwys:

Roedd 2020 yn un o'r blynyddoedd poethaf a gofnodwyd, gan adeiladu ar y cofnodion tymheredd a dorrwyd yn haf 2018 a 2019. Dros y 30 mlynedd nesaf, bydd hafau poeth, sych yn fwy cyffredin, a chyfuno ag amcangyfrif o gynnydd poblogaeth o 6 miliwn o bobl yng Nghymru a Lloegr erbyn 2043, bydd ein hadnoddau dŵr dan bwysau digynsail.

Mae strategaeth y CLA yn edrych ar sut y gall ffermwyr a rheolwyr tir ddechrau meithrin gwytnwch i dywydd sych drwy gynyddu effeithlonrwydd dyfrhau, buddsoddi mewn datrysiadau storio dŵr a newid arferion rheoli tir er mwyn gwella iechyd pridd. Rhaid i'r llywodraeth gefnogi'r camau hyn gyda system trwyddedu tynnu dŵr hyblyg a chyllid grant ar gyfer seilwaith diogelwch dŵr.

Dylai dŵr glân yn ein hafonydd a'n dyfrhaenau fod yn ddidrafodadwy, gan fod afonydd yn un o'n ecosystemau mwyaf gwerthfawr ac amrywiol. Fodd bynnag, yn 2020 ni chyrhaeddodd unrhyw afonydd yn Lloegr 'statws ecolegol da'.

Er mwyn chwarae ein rhan wrth gyflymu cynnydd i leihau llygredd o amaethyddiaeth, mae nifer o gamau gweithredu y gall ffermwyr eu cymryd, megis gwella iechyd pridd, defnyddio cnydau gorchudd, ac ymgyfarwyddo â'r Rheolau Ffermio ar gyfer Dŵr. Rhaid i gymhellion ar gyfer camau gweithredu ar gyfer dŵr glân gael eu cynnwys yn y Cymhelliant Ffermio Cynaliadwy yn Lloegr a'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy yng Nghymru, ochr yn ochr ag ehangu rhaglenni cyngor a grantiau llwyddiannus Ffermio Sensitif i Ddalgylch a Chyswllt Ffermio.

Bydd llifogydd y gaeaf diwethaf hwn yn dal i fod yn ffres mewn llawer meddyliau, ac mae'r Swyddfa Dywydd yn amcangyfrif bod newid yn yr hinsawdd wedi cynyddu'r perygl o lifogydd yng Nghymru a Lloegr o leiaf 20% a hyd at 90%.

Mae ffermwyr a thirfeddianwyr mewn sefyllfa i gefnogi atal a rheoli llifogydd drwy atebion sy'n seiliedig ar natur fel rheoli perygl llifogydd naturiol. Fodd bynnag, mae union natur llifogydd yn golygu bod yn rhaid i bawb, i fyny ac i lawr y nant, weithio gyda'i gilydd i leihau'r risg.

Mae'r blaenoriaethau hyn yn cael eu harchwilio yn llawer mwy manwl yn y ddogfen Strategaeth Dŵr lawn, sydd ar gael ar wefan CLA.