Cefn gwlad yn colli allan wrth i'r Canghellor ddatgelu adolygiad o wariant

Mae cynlluniau i helpu i wella cefn gwlad wedi cael eu hanwybyddu yng nghynlluniau gwariant Canghellor y Trysorlys.

Yn y Gyllideb a gyhoeddwyd gan Rishi Sunak yn Nhŷ'r Cyffredin, mae diffyg manylion ar sut mae'r llywodraeth yn anelu at helpu i ryddhau potensial yr economi wledig - cyfle a gollwyd i gefn gwlad.

Dywedodd Victoria Vyvyan, Is-lywydd Cymdeithas Tir a Busnes y Wlad (CLA) sy'n cynrychioli 28,000 o fusnesau gwledig, ffermwyr a rheolwyr tir ledled Cymru a Lloegr:

“Mae'r Gyllideb heddiw yn dangos nad oes gan y llywodraeth gynllun i greu ffyniant mewn ardaloedd gwledig. Yn rhy aml, pan fydd y llywodraeth yn sôn am gefn gwlad maen nhw'n gwneud hynny yng nghyd-destun ei gadw'n yr un fath. Ond nid oes uchelgais i ddangos beth allai'r cefn gwlad fod — rhan fywiog o'r economi sy'n creu swyddi ac yn annog entrepreneuriaeth, ar yr un pryd yn adeiladu cymunedau cryf lle gall pobl fforddio byw ynddynt.

“Mae'r economi wledig yn 18% yn llai cynhyrchiol na'r cyfartaledd cenedlaethol, yn bennaf oherwydd seilwaith gwael, darpariaeth sgiliau gwael a threfn gynllunio hen ffasiwn. O ganlyniad, mae tangyflogaeth ac amddifadedd yn cymryd gwreiddiau. Fodd bynnag, pe bai'r llywodraeth yn dod â'i hagenda 'lefelu i fyny' i gefn gwlad a chanolbwyntio ar leihau'r bwlch cynhyrchiant, gellid ychwanegu hyd at £43bn at yr economi gyda chreu cannoedd o filoedd o swyddi da. Roedd heddiw yn gyfle a gollwyd.

“Efallai bod y cyhoeddiad i adeiladu mwy o gartrefi ar safleoedd tir llwyd yn gwneud synnwyr, ond o ystyried bod llai na 10% o'r safleoedd sydd ar gael mewn ardaloedd gwledig ni fydd yn gwneud dim i leddfu'r argyfwng tai gwledig. Nid oes neb eisiau concrid dros gefn gwlad, lleiaf ohonom i gyd, ond yn hytrach na thrin cymunedau gwledig fel amgueddfeydd dylai llywodraeth gefnogi datblygiadau ar raddfa fach - ychwanegu niferoedd bach o gartrefi at nifer fawr o bentrefi, helpu i ddarparu tai da i bobl leol tra'n rhoi hwb i'r economi leol hefyd.”

Dywedodd Mr Sunak hefyd fod chwyddiant ym mis Medi yn 3.1 y cant a chydnabu ei fod yn debygol o godi ymhellach, i gyfartaledd o 4 y cant dros y flwyddyn nesaf.

Roedd mesurau eraill yn y Gyllideb yn cynnwys y 'grantiau bloc mwyaf i'r gweinyddiaethau datganoledig ers 1998', gyda chyllid Llywodraeth Cymru yn codi £2.5bn ar gyfartaledd.

Nodwyd cynllun i symleiddio dyletswyddau alcohol, gyda threthi wedi torri ar win pefriog Lloegr a Chymreig a chwrw drafft a seidr, hefyd.

Ardrethi busnes

Mae'r CLA yn croesawu'r gwaith o ddiwygio ardrethi busnes - rhywbeth yr ydym wedi ymgyrchu amdano dros fisoedd lawer fel rhan o'n Hymgyrch Pwerdy Gwledig.

Yn ei ymatebion i sawl ymgynghoriad ar y drefn ardrethi busnes yn ystod y 18 mis diwethaf, roedd y CLA wedi dadlau dro ar ôl tro na ddylid cosbi busnesau gwledig am osod cynhyrchu ynni adnewyddadwy ar raddfa fach, o ystyried brys agenda Net Zero. Rydym wrth ein bodd bod y Canghellor wedi cyhoeddi eithriad technoleg werdd newydd a rhyddhad o 100% ar gyfer rhwydweithiau gwres cymwys. Bydd y CLA yn gweithio'n agos i graffu ar y diffiniadau cymhwysedd er mwyn sicrhau bod hyn yn cwmpasu gosodiadau ar raddfa wledig. Gallai'r rhyddhad ar welliannau eiddo hefyd fod o fudd i arallgyfeirio busnesau gwledig, er bod y cwmpas mor aneglur eto.

Busnesau lletygarwch a twristiaeth

Mae rhewi'r gostyngiad lluosydd a 50% dros dro ar gyfer busnesau manwerthu, hamdden a lletygarwch, a fydd yn helpu i roi'r sectorau hyn sy'n cael eu taro'n galed yn ôl ar cilen gyson, yn rhywbeth y mae'r CLA yn ei gefnogi. Fodd bynnag, rydym yn annog y llywodraeth i barhau â'i diwygiadau fel bod cymesuredd y system gyfan ardrethi busnes ar draws busnesau yn cael ei wella.

Lwfans Buddsoddi Blynyddol: Lwfans £1 miliwn wedi'i ymestyn hyd at 2023

Mae'r CLA yn croesawu'r mesur cyllidebol hwn ac roedd wedi bod yn ymgyrchu dros godiad o'r fath fel rhan o'i fenter Pwerdy Gwledig. Drwy gynyddu lefel y rhyddhad i £1 miliwn, byddai busnesau gwledig yn cael eu cymell i fuddsoddi ar wella eu cynhyrchiant, sy'n hanfodol yn yr oes ar ôl Brexit ac ôl-Covid. Bydd y cynnydd dros dro hwn yn arbennig o fudd i'r rhai sy'n buddsoddi mwy na £200,000 yn rheolaidd mewn gweithfeydd a pheiriannau cymwys.

Darllenwch y Gyllideb yn llawn yma