Pryderon hinsawdd

Mae'r Panel Rhynglywodraethol ar Newid yn yr Hinsawdd (IPCC) wedi codi argyfwng hinsawdd yn dilyn rhyddhau Newid Hinsawdd 2021: Y Sail Gwyddoniaeth Ffisegol.

Mae'r adroddiad hwn, a welodd gannoedd o wyddonwyr yn adolygu mwy na 1,400 o astudiaethau i werthuso sut mae gweithgaredd dynol yn cyfrannu at newid hinsawdd y Ddaear, wedi galw am weithredu ar unwaith i “fygythiad uniongyrchol” newid yn yr hinsawdd.

Canfu mai prif achosion dynol newid yn yr hinsawdd yw nwyon tŷ gwydr sy'n amsugno gwres (GHG) a ryddhawyd gan hylosgi tanwydd ffosil, datgoedwigo, ac amaethyddiaeth ymhlith eraill.

Dywed yr adroddiad fod llawer o'r newidiadau a welwyd yn yr hinsawdd yn ddigynsail mewn cannoedd o filoedd o flynyddoedd.

Ac mae rhai o'r newidiadau hinsawdd sydd eisoes ar waith - fel cynnydd parhaus yn lefel y môr - yn anghildroadwy.

Dywedodd Cyfarwyddwr Materion Allanol y CLA Jonathan Roberts:

“Mae'r adroddiad hwn yn wiriad realiti i ni i gyd.

“Mae pobl yn gweld y tywydd yn dod yn fwy eithafol gyda'u llygaid eu hunain. Mae'r hinsawdd yn newid er gwaeth, ac mae'n rhaid i bob cenedl, a phob sector o'r economi weithredu ar unwaith. Nid yw'r sector amaethyddiaeth yn wahanol. Mae ffermwyr eisoes yn plannu coed, rheoli gwrychoedd, adfer mawndir a mabwysiadu technegau ffermio newydd i leihau eu hallyriadau, ond mae'r diffyg atebion technolegol yn atal cynnydd pellach - pwynt a nodwyd gan yr IPCC.”

Mae'r adroddiad hefyd yn dangos bod lefelau methan eu uchaf mewn 800,000 o flynyddoedd - problem na allwn anwybyddu.

Ychwanegodd Mr Roberts: “Mae'n bwysig nodi, gan ein bod ar y trywydd iawn i gyrraedd 1.5c mewn cynhesu erbyn 2030, y gall gostyngiadau tymor byr mewn methan gael effaith enfawr.

“Yn benodol, mae'r adroddiad yn cydnabod bod y GWP* yn ffordd gywir o gyfrifo effaith cynhesu'r gwahanol nwyon tŷ gwydr - rhywbeth mae'r CLA wedi bod yn galw ar i'r IPCC a'r llywodraethau ei weithredu ers amser maith.

“Nid yw GWP100, y metrig presennol, yn cydnabod y gwahaniaethau sylweddol rhwng nwyon hir a byrhoedlog ac yn ein barn ni dylid eu sgrapio.”

• Roedd tymheredd wyneb byd-eang 1.09C yn uwch yn y degawd rhwng 2011-2020 na rhwng 1850-1900.
• Y pum mlynedd diwethaf fu'r boethaf a gofnodwyd ers 1850
• Mae cyfradd ddiweddar y cynnydd yn lefel y môr bron wedi treblu o'i gymharu â 1901-1971
• Dylanwad dynol yw “debygol iawn” (90%) prif ysgogwr enciliad byd-eang rhewlifoedd ers y 1990au a'r gostyngiad yn rhew môr yr Arctig
• Mae'n “bron yn sicr” bod eithafion poeth gan gynnwys tonnau gwres wedi dod yn amlach ac yn fwy dwys ers y 1950au, tra bod digwyddiadau oer wedi dod yn llai aml ac yn llai difrifol

Darllenwch yr adroddiad yn llawn yma